2021
Sep Çerçeve(Frame) ile Şema(Schema) arasındaki ilişki üzerine
Gerçekliği
tecrübe edişimiz mükemmel değil. Gerçekliğin ne olduğuna dair yanlış
algılarımız olabilir. Gerçekliği olduğu gibi algılamadığımızı anlamak gerçekten
önemlidir. Beynimiz, arzularımızı veya beklentilerimizi karşılamak ve insan
olarak sınırlarımızı telafi etmek için biz farkına varmadan gerçeklik algımızı eğip
büker. Ve geçmiş deneyimlerimizi kullanarak bilinçli olmayan boşlukları
doldururlar. Yanılsamalar, zihnimizdeki fizyolojik veya psikolojik
çerçevelerden kaynaklanır.
Çerçeveler ve şemalar, beynimizin
işleyişinde temel unsurlar olarak bulunur. Çerçeveleri ve şemaları açıklayan
birçok metin var. Bunları incelediğimde, konu bir bilgisayar sistem mimarisi
bakış açısıyla incelendiği takdirde daha iyi bir kavrayışa ulaşılabileceğini
fark ettim. Örneğin, Michael Lee Wood, Dustin S. Stoltz, Justin Van Ness ve
Marshall A. Taylor, “Şemalar ve Çerçeveler” adlı makalelerinde çerçeveyi şu
şekilde tanımlamaktadır:
“Çerçeveler, kısmen belirli şema
kümelerini harekete geçirerek bireylerden belirli tepkiler uyandıran (bedenler
ve ayarlar dahil) maddi nesnelerin durumsal topluluklarıdır.” [1]
“Frames are situational
assemblages of material objects (including bodies and settings) that evoke
certain responses from individuals, in part by activating particular sets of
schemas.” [1]
Bilgisayar
mimarisi açısından:
1- Çerçeve, bir
koşul oluşturan nesnelerin bir koleksiyonudur.
2- Çerçeve bir
tetikleyicidir
3- Çerçeve,
çerçevenin koşulu yerine getirildiğinde bir bağlamı (bir partisyonu hazırlar)
ve içindeki bir şemayı (bir nesneyi deploy eder) tetikler
Bir çerçeve,
bir kimliği/nesneyi tetikleyebilir. Örneğin, bir öğretmen çerçevesi, bir kişi
nesnesinden anlamsal olarak miras alınan ve ilgili örneklemeye “öğretmenlerim”
vb. sahip olabilen bir öğretmen nesnesini instantiate edebilir, vb.
Örnek bir
etkileşim olarak (person, bends
his head, your teacher) ---> return his salute.
1-
If a
person bends his head when looking at you
2-
If you
know that person is your teacher
3-
You
return his salute
Çok kabaca
şu olaylara neden olur:
1-
(an event frame is triggered)--->respond
schema
2-
(respond schema:what
action) ===> visualFrame
3-
visualFrame
---> personOBJ
4-
(personOBJ ===>
whoFrame )
5-
(whoFrame ===>
myteacherOBJ )
6-
visualFrame ===>
doesWhatOBJ
7-
doesWhatOBJ
--->behaviourOBJ
8-
behaviourOBJ:giveSaluteMETHOD
Burada
visualFrame hem personOBJ'yi hem de doWhatOBJ'yi tetikler. Karşılığında bu
nesnelerin her ikisi de kimin ve neyin yanıt verdiğini bulmak için çerçeveleri
çağırır. Bu, çerçevelerden , başarı veya başarısızlıkla sınırlı bir LOOP
davranışı gerektirir.
Bir çerçeve
nasıl yürütülür?
Bir çerçeve,
durumunu tekrar tekrar kontrol eden bir döngü eyleminin parçası haline gelir.
Bir çerçeve konuşlandırıldığında, çerçeve koşulu şu koşulun sağlandığı ana
kadar tekrarlı olarak kontrol edilir:
1- başarı ile bitirilip
yerine getirilir
2- mevcut
verilerin sonuna kadar başarısız olur
3- belirli bir
sürenin dolmasına rağmen çalışmaz
4- daha yüksek
öncelikli bir çerçeve veya görev devreye alınması gerekir. Bu, ya geçerli çerçeveyi
iptal eder ya da uykuya geçmesine neden olur - bir bekleme koşulu.
Bir çerçeve
aynı anda birden fazla çalışamaz.
1-
Rabbit-duck
illusion [2]
2- İki farklı
hayvan görebilirsiniz ama ikisini aynı anda göremezsiniz.
3-
Pratik yaparsanız, her ikisini de bir resmin yarı hayvanları olarak
görebilirsiniz, ancak tamamen aynı anda değil..
Aynı anda
birden fazla çerçeve çalışabilir.
1-Araba
kullanmak, otomatik işlemlerle çağrılan birçok çerçeve kullanır.
2-Otomobil
sürerken müzik dinlerseniz VisualFrame aniden tepki vermenize neden olabilir.
Otomatik
olarak yerleştirilen yerleşik çerçeveler (görsel çerçeveler) ve manuel veya
otomatik olarak dağıtılan (yürüme, yemek yeme) öğrenilmiş çerçeveler (sürüşle
ilgili) vardır.
Teyakkuz/önlem
vb. ilgili bağlamlarda konuşlandırılan çerçevelerdir. Bu çerçeveler, acil
durumun karakterine göre tetiklenebilecek bir içerik veya nesne bölümü
hazırlar. Bir bağlam, sürekli olarak yinelenen bir döngü ile içindeki
nesneler/yöntemlerle ilgili çerçeveleri sağlar.
“Çerçeveler,
bireysel aktörlerin sahip olduğu açıkça belirgin muhakemesel nesnelerdir; onlar
bireylerin yaşam alanlarındaki olayları "yerleştirmelerini,
algılamalarını, tanımlamalarını ve etiketlemelerini" sağlayan ve “sürekli
muhakeme, yorumlama ve sunum kalıpları. . . sembol işleyicilerin rutin olarak
söylemi organize ettiği 'yorum şemaları'dır” [3]
Çerçevelerin
kendileri nesnelerdir, dolayısıyla yorumlayıcı şemalardır. Ama çerçeve
dediğimizde büyük ihtimalle bir örneğinden bahsediyoruz. Çerçeve nesnesi
“çerçeve modelleri” olarak adlandırılır ve ilgili çerçeveler bunun
örnekleridir. Çerçeveler yorumlayıcı şemalardır. Çerçeveler ve şemalar
nesnelerin örnekleridir, dolayısıyla her ikisinin de öznitelikleri ve
yöntemleri vardır. Ancak çerçeveler çok daha sabit ve özel karaktere sahiptir.
Örneğin, bir nesnenin içinde birçok koleksiyona sahip olabileceği halde
çerçevenin kendi tetiklenme koşulunu
tanımlayan yalnızca bir koleksiyonu vardır. Oysa bir şemada birçok ilgili
koleksiyon olabilir.
Çerçeveler,
şemalardan veya normal nesnelerden farklı bir yerde bulunacaktır. Çerçeveler
bir döngü içinde sürekli olarak denenir oysa özyineleme(recursion) durumu
dışında bir şema bir kez çalıştırılır. Bu, çerçevelerin Thalamus gibi bir yerde
konuşlandırılması/yerleştirilmesi olasılığına yol açarken, şemalar dış
kortekste bulunabilir???. Ancak beynin farklı işleyen bölümleri tarafından
konuşlandırıldıkları/kontrol edildikleri kesindir. Bunun, nesnel testler
tarafından denenmesi gereken bir düşüncedir.
REFERENCES:
[1]
Michael Lee Wood, Dustin S. Stoltz, Justin Van Ness, and Marshall A. Taylor, “Schemas
and Frames”,
Sociological
Theory 2018, Vol. 36(3) 244–261 © American Sociological Association
[2]
rabbit-duck illusion, https://en.wikipedia.org/wiki/Rabbit%E2%80%93duck_illusion
[3] Snow, David A., E. Burke Rochford, Steven K. Worden, and Robert
D. Benford. “Frame Alignment
Processes, Micromobilization, and Movement Participation.” 1986 American
Sociological Review 51(4):464-81.
