Fear of Darkness in My Childhood
Ne kadar ilginc yazilar yaziyorsun, the connections you find among seemingly unrelated things are wonderful. – Serap
Fear of darkness'i okudum, guzel. Ama cozum? Korkularin (ve daha bir cok davranis ve beceri vb) genetik baglantilari oldugunu dusunuyorum. – Cem TURGAY
Oğlum sen yanlış meslek seçmişin. Hakkıkaten çok güzel. - M.Niyazi SARAL
Do Computers Feel?
merhaba ali rıza yeni yılını kutlarım.
yakında birgün gorüşmek isterim.öglen yemegine beklerim. - Erkan Babaoglu
Dogrudur valla ben 2-3 dk okudum. (Kendisini google analyticsten izleyip niye az okudun diye sıkıştırmıştım- ARS) Daha dogrusu goz gezdirdim. Cunku baslik iticiydi yani hayali hatta spekulatif, baska birsey mi anlatmak istiyor dedim goz gezdirdim. Hatta bir ara yok artik deyip birakacaktim: interrupt'lari durtulerle karsilastirmaya baslamissin... ama sonra toparlamissin, durtulerden duyguyu uretecek bilincin eksikligi soz konusu. - Cem TURGAY
Tesekkurler. Favorim Teknik Metin Okumak yazisi oldu :) - Cüneyt GÖKSU
Boşluk Bırakmak, Vücut Buluş ve İnsan Makine Etkileşimi
Boşluk Bırakmanın Medeniyetle ilişkisini çok yönlü ve somut - soyut irdeleyen yazınız ile ; Vücut buluş ve buluşma noktalarının biraraya gelişi ile ilgisi+,-miz ve topluma işe adapte olurken kendiLERimize biçtiğimiz ve ''maske'' zannettiğimiz ''arayüzler'' bileşimimizi açan ; yazılarınızı -özellikle bu ikisini- çok beğendim...eline-diline-zihnine-gönlüne SAĞLIK-AFİYET...
Dr. Ali YALÇIN
Embodiment and Man Machine Interaction
1. I am not sure 1) what this article is about; 2) why the author thinks it's appropriate for Xtalk; and 3) why the reader would care.
2. The author just throws out a bunch of rambling ideas. What is the intended point and how is it useful for anything?
3. This article is probably about situational awareness, a known requirements for complex real-time (or Modeling and Simulation) programs. However, it never mentions the term until the last sentence. After I looked at it a second time from a "situational awareness" point of view, the rambling starts to make a little sense. After reading it for the third and forth time, it is thought provoking. However, I can't imagine a "normal" Xtalk reader will read it, say "What the heck is this about", and re-read it multiple times to understand.
4. Overall - it's a reasonably thought-provoking article. Unfortunately, it is not focused, has no real introduction to tell us what it is about, and then I didn’t understand anything he was talking about until the last paragraph.
5. I have no idea what readers will take and use from this discussion.
6. Send to Psychology Today or Car & Driver. This has no place in Xtalk.
7. "We can also feel every movement our hand does if we listen it." ????
XXX from somewhere
Gönderdiğiniz yazılarınız için çok teşekkür ederim.Her zaman ilgiyle okumak isterim.
Nuran Erçetin
Müdürüm Dayanamıyorum Beni Hastahaneye Götürün
Oğlum bunlar inanılmaz.... Yıllar sonra çıkacak değeri... Eline kafana sağlık.
M.Niyazi SARAL (Abim küçüklükten beri yediğim her naneyi ilk farkeden kişidir)
Ali Rıza, çok güzel. Eline sağlık. Lütfen bitirince haftaya tekrar son halini gönder.
M.Niyazi SARAL
Ağaçların Arasından Görmek
Ali Rıza hakikaten çok güzel olmuş. Satır satır okudum. Düşünme ve algılama üzerine tam konsepte uygun. Harika... Sağol. - M.Niyazi SARAL
Seren Rüzgarı
merhaba ali rıza, nasılsın ,annen nasıl, kitabın cok ilginc gorunuyor.nerden alabilirim?
Erkan Babaoğlu
…”Seren Rüzgarı” kitabı için çok teşekkürler..okudum, düşünce dağarcığım için ilhamlar aldım..kitaba ve size başarılar dilerim..saygılar, AA.
Ali tebrikler ve tesekkurler. Kitabini hizlica gozden gecirdim, iyi olmus. Fakat bir miktar yazim ve dizim hatasi var umarim baskida duzeltilmistir. Eurocontrol hakkinda verdigin bilgilerde bazi eksik ve yanlislar var. Asagida belirtip, dogrularini vermeye calistim. – Cem TURGAY
Taş Taş Üstüne
Sevgili AR+, Cok hizli bir "scan" ettim makaleni. Ilk izlenimim iyi bir yazi oldugu tarzinda, tesekkurler :-). Cemtas - Cem UŞAKLIGİL
Çok güzel. Yayınlıyoruz. - M.Niyazi SARAL
Hallo Ali, To answer your question , our dear collegue Rolf Muehlstroh died in 1998 !I think it is a wonderful idea of you to remember and honnor him !I hope you are well, Marianne
Due Respect to Istanbul
… Bence istanbulun tüm görselliği ile yaşadığım için kendimi şanslı sayıyorum.Senin yazını okunkende kafayı kaldırıp ahırkapı fenerine baktım. …kendine iyi bak Levent ÇELİK
Hocam gercekten cok anlamli ve guzel bir yazi olmus...Ellerinize saglik... - Burak KAYA
Sana da Mutlu yillar Ali Riza. Iyi calismalar, Best Regards, Saludos, Lijepi pozdrav
Cüneyt GÖKSU
Kapanışlar
Valla hani diyorlar ya ... "you are improving.." yani... M.Niyazi SARAL
Vertigo in the Control Room
Ali, stuff degil staff olacak!
1. Disorientation bir grup insan icin ayni anda soz konusu olamaz. Tamamen kisisel bir durumdur. Eger bir hatayi paylasan bir grup insan varsa, o zaman disorientation teshisi dogru olamaz. …
Cem TURGAY
Ali Rıza Bey yazınızı okudum, gerçekten keyifliydi. diğer yazılarınızı da bekliyoruz.
Cihan KİRAZCI
… yazınızı da ilgi ile okudum. verdiğiniz çeşitli örnek ve kendinizden kesitlerle güzel bir yazı ortaya çıkarmışsınız.tebrik eder yazılarınızın devamını dilerim.
C.S.
Sevgili AliRıza, biliyorsun Türkiye'de otomobil kullanırken yeterince yüksek risk alıyoruz. Seyrek olmakla birlikte yılda bikaç kere havayolu seyahati yapan biri olarak senden ricam hava trafik kontrol odasında çalışanlar lütfen benim adıma risk almasınlar, ille de risk almak istiyorlarsa bol bol yer trafiğine çıksınlar veya gidip fethiyede kanat taksınlar.
Herkese iyi ve dilediklerince riskli haftasonu tatili dileğiyle,
Serdar ENER
Ali Rıza bey gosterdiginiz ilgiye cok tesekkur ediyorum, Yazılarınızın devamını bekliyorum.Emre AYTAÇ
Rahatsız ediyorsun. Her gün senden e-mail almak zorundamıyım.
Şu anda kendisinden izin isteme imkanım olmayan nazik bir bey…
Hi Ali, I think it was a great idea to sent this email. Well done!
Greetings from Panama, Betsy - Bethzaira Melissa Pinzon Fernandez
Zaman zaman ilettigin faydali icerikli mesajlarini memnuniyetle okuyorum, paylasiyorum. Yalniz, ekte ilettigin mesajda anlamadigim birsey var, seslisozluk.com'da turkce'ye translation'i bulamadim, yoksa ceviri mi yapmamiz gerekiyor? – S.O.
Thursday, February 28, 2008
Sunday, February 24, 2008
Karar Veriş Sürecinde Tetikleyici Mekanizmalar
Türkçesi geliyor... Bir kaç gün zaman tanınız.
TRIGGING MECHANISMS IN DECISION MAKING
Abstract: CHRISTOPHER D. WICKENS has written an article titled ‘Multiple resources and performance prediction’ at University of Illinois at Urbana-Champaign, Institute of Aviation Willard Airport, Aviation Human Factors Division, Aviation Research Laboratory. This article proposes a model to predict human performance under conditions that require multiple mental resources. I will make use of the information provided in Wickens’s article to point at the importance of trigging in human cognition.
TRIGGING MECHANISMS IN DECISION MAKING
Abstract: CHRISTOPHER D. WICKENS has written an article titled ‘Multiple resources and performance prediction’ at University of Illinois at Urbana-Champaign, Institute of Aviation Willard Airport, Aviation Human Factors Division, Aviation Research Laboratory. This article proposes a model to predict human performance under conditions that require multiple mental resources. I will make use of the information provided in Wickens’s article to point at the importance of trigging in human cognition.
Saturday, February 16, 2008
TRIGGING MECHANISMS IN DECISION MAKING
Abstract: CHRISTOPHER D. WICKENS has written an article titled ‘Multiple resources and performance prediction’ at University of Illinois at Urbana-Champaign, Institute of Aviation Willard Airport, Aviation Human Factors Division, Aviation Research Laboratory. This article proposes a model to predict human performance under conditions that require multiple mental resources. I will make use of the information provided in Wickens’s article to point at the importance of trigging in human cognition.
To my fellow Turkish aviator Mr. Servet BAŞOL,
A trigger is a simple, high “affordance”, easy to use mechanism. You should not think elaborate things to make it work. Its implementation should be independent from the logic of the system it starts. Starting the system must be totally insulated from the decision making. It should work as simple as a Texas cowboy firing his gun.
Our brain does multiprocessing, multitasking and distributed processing. We can talk and walk at the same time. We can talk to two different persons on different subjects in the same time interval. MRI pictures show that different parts of our brains get activated for different types of tasks. We perform these tasks using various resources of our minds.
“The multiple resource model proposes that there are four important categorical and dichotomous dimensions that account for variance in time-sharing performance. That is, each dimension has two discrete 'levels'. All other things being equal (i.e. equal resource demand or single task difficulty), two tasks that both demand one level of a given dimension (e.g. two tasks demanding visual perception) will interfere with each other more than two tasks that demand separate levels on the dimension (e.g. one visual, one auditory task). The four dimensions, shown schematically in figure 1, and described in greater detail in the following pages, are processing stages, perceptual modalities, visual channels, and processing codes. Consistent with the theoretical context of multiple resources, all of these dichotomies can be associated with distinct physiological mechanisms.”
Wickens’s model has been supported by many MRI works that study the brain locations activated by specific tasks. Unfortunately many mental tasks are complex. For ex. speech activates many parts of the brain at the same time. This makes it extremely difficult to drive some generalizations in regards to the character of these activated brain locations. Simply it is difficult to claim that there are simple, straight forward, seperate, ‘processors’ or even ‘centers’. Wickens’s aproach and ‘resources’ model serves its purpose without making unproved generalisations.
But, Wickens also states: “In employing multiple resource theory to guide such dichotomous categorical design decisions, it is of course important to bear in mind the other consequences of switching from one resource category to another, such as, for example, the fact that a visual-spatial map may be a more compatible means of delivering geographical information than via words.” Wickens’s statement points at the overload that arises because of changing the modality during task performance, namely driving a car and navigating at the same time. Wickens clearly assumes the existence of some sort of a trigging mechanism, which triggers an other modality with some mental performance cost.
Today, we certainly know that there are many neural networks in our brains. There are also connections between dedicated neural networks. My point is: Wickens’s ‘resources’ are triggable with some sort of trigging mechanisms, possibly hard and/or soft. Moreover believes this humble dreamer, mental triggers are ubiquitous. We can observe them beginning from low level physiological structures going up to skills, hobbies, professions, habits.
Trigging mechanisms can be built in many different ways. Seeing objects, images trigger our brain’s visual resources, hearing sounds triggers hearing resources… Visual and acoustic signals are recieved by different organs and this provides a hardware connection and filtering mechanism.
But it is not that simple. The sound and visual signals also have different data characteristics. The frequency bands for sound and image are different. It is not only the organs and physical connections that triggers our brain’s visual and acoustic centers but also the character, the format of the sound and the image signals.
It is amazing, how brain transforms and processes signals of different modalities such as sound and image. The signals loss their perception formats when they are taken into the working memory as semantic chunks… How does the central processor decide which processor to trig for which signal then?
There must be some encoding algoritm, maybe only the amount of data or the SPEED. The way the data is provided and processed could trigger the related processor. A neural network could simply work as an RC filter circuit besides its logical function and filter acoustic or visual signals as high or low pass filters, maybe.
Within a certain modality, content adrressing triggers related items at different semantic levels. For ex., when you see me, it triggers your previous impressions about me.
Trigging does not function linearly either. Same events do not trigger same reactions in our brain under all conditions. Anticipation, priming, mood, motivation, context and memory usage affects trigging mechanisms of our brain.
My second point is: Trigging is a vital element of our mental life both socially and individually… Sadly trigging can be used by people with bad intentions such as the assassination in the beginning of the first WW. On the other hand it is a rich human resource that can not be overused. Emergency psychology, decision making under stress, large systems, aviation, air traffic control have many applications for it. Slow progressing processes such as education, politics etc. also…
A trigger mechanism reduces flexibility but increases automacity when designed correctly. It brings a level of abstraction. There are different types of mental triggers: For remembering things, you could say ‘I will remember this tonight’, or ‘I will wake up 6 O’Clock in the morning’, ‘I will stop thinking about my job when I come to the stairs of my house, till I begin to drink my coffee after my dinner, I may remember it if necessary’…
It looks like the religious commitments that one makes before fasting etc…
Reaction triggers could be ‘I will push the brake to the bottom when it is inevitable’, but this should rather be a warmth in your right leg muscle rather than words… Sports is all about doing the right triggering.
Finally, cognition, a healthy mental life requires the development and maintenance of personal triggering mechanisms. Emergency processing, analysis, smalltalk, imagination, design, planning, mindfullness, high concentration, high concentration long duration working, recovering emotions after heavy cognitive work… Staying healthy as a successful professional requires maintenance and enhancement of your mental triggering processes so that you sustain your well-being.
To my fellow Turkish aviator Mr. Servet BAŞOL,
A trigger is a simple, high “affordance”, easy to use mechanism. You should not think elaborate things to make it work. Its implementation should be independent from the logic of the system it starts. Starting the system must be totally insulated from the decision making. It should work as simple as a Texas cowboy firing his gun.
Our brain does multiprocessing, multitasking and distributed processing. We can talk and walk at the same time. We can talk to two different persons on different subjects in the same time interval. MRI pictures show that different parts of our brains get activated for different types of tasks. We perform these tasks using various resources of our minds.
“The multiple resource model proposes that there are four important categorical and dichotomous dimensions that account for variance in time-sharing performance. That is, each dimension has two discrete 'levels'. All other things being equal (i.e. equal resource demand or single task difficulty), two tasks that both demand one level of a given dimension (e.g. two tasks demanding visual perception) will interfere with each other more than two tasks that demand separate levels on the dimension (e.g. one visual, one auditory task). The four dimensions, shown schematically in figure 1, and described in greater detail in the following pages, are processing stages, perceptual modalities, visual channels, and processing codes. Consistent with the theoretical context of multiple resources, all of these dichotomies can be associated with distinct physiological mechanisms.”
Wickens’s model has been supported by many MRI works that study the brain locations activated by specific tasks. Unfortunately many mental tasks are complex. For ex. speech activates many parts of the brain at the same time. This makes it extremely difficult to drive some generalizations in regards to the character of these activated brain locations. Simply it is difficult to claim that there are simple, straight forward, seperate, ‘processors’ or even ‘centers’. Wickens’s aproach and ‘resources’ model serves its purpose without making unproved generalisations.
But, Wickens also states: “In employing multiple resource theory to guide such dichotomous categorical design decisions, it is of course important to bear in mind the other consequences of switching from one resource category to another, such as, for example, the fact that a visual-spatial map may be a more compatible means of delivering geographical information than via words.” Wickens’s statement points at the overload that arises because of changing the modality during task performance, namely driving a car and navigating at the same time. Wickens clearly assumes the existence of some sort of a trigging mechanism, which triggers an other modality with some mental performance cost.
Today, we certainly know that there are many neural networks in our brains. There are also connections between dedicated neural networks. My point is: Wickens’s ‘resources’ are triggable with some sort of trigging mechanisms, possibly hard and/or soft. Moreover believes this humble dreamer, mental triggers are ubiquitous. We can observe them beginning from low level physiological structures going up to skills, hobbies, professions, habits.
Trigging mechanisms can be built in many different ways. Seeing objects, images trigger our brain’s visual resources, hearing sounds triggers hearing resources… Visual and acoustic signals are recieved by different organs and this provides a hardware connection and filtering mechanism.
But it is not that simple. The sound and visual signals also have different data characteristics. The frequency bands for sound and image are different. It is not only the organs and physical connections that triggers our brain’s visual and acoustic centers but also the character, the format of the sound and the image signals.
It is amazing, how brain transforms and processes signals of different modalities such as sound and image. The signals loss their perception formats when they are taken into the working memory as semantic chunks… How does the central processor decide which processor to trig for which signal then?
There must be some encoding algoritm, maybe only the amount of data or the SPEED. The way the data is provided and processed could trigger the related processor. A neural network could simply work as an RC filter circuit besides its logical function and filter acoustic or visual signals as high or low pass filters, maybe.
Within a certain modality, content adrressing triggers related items at different semantic levels. For ex., when you see me, it triggers your previous impressions about me.
Trigging does not function linearly either. Same events do not trigger same reactions in our brain under all conditions. Anticipation, priming, mood, motivation, context and memory usage affects trigging mechanisms of our brain.
My second point is: Trigging is a vital element of our mental life both socially and individually… Sadly trigging can be used by people with bad intentions such as the assassination in the beginning of the first WW. On the other hand it is a rich human resource that can not be overused. Emergency psychology, decision making under stress, large systems, aviation, air traffic control have many applications for it. Slow progressing processes such as education, politics etc. also…
A trigger mechanism reduces flexibility but increases automacity when designed correctly. It brings a level of abstraction. There are different types of mental triggers: For remembering things, you could say ‘I will remember this tonight’, or ‘I will wake up 6 O’Clock in the morning’, ‘I will stop thinking about my job when I come to the stairs of my house, till I begin to drink my coffee after my dinner, I may remember it if necessary’…
It looks like the religious commitments that one makes before fasting etc…
Reaction triggers could be ‘I will push the brake to the bottom when it is inevitable’, but this should rather be a warmth in your right leg muscle rather than words… Sports is all about doing the right triggering.
Finally, cognition, a healthy mental life requires the development and maintenance of personal triggering mechanisms. Emergency processing, analysis, smalltalk, imagination, design, planning, mindfullness, high concentration, high concentration long duration working, recovering emotions after heavy cognitive work… Staying healthy as a successful professional requires maintenance and enhancement of your mental triggering processes so that you sustain your well-being.
TRIGGERS
Nobody needs to think what to do with a hammer. Hammer’s form indicates its function. This is called affordance. Trigger is the same as hammer in this sense. A person who sees a gun understands immediately that he has to pull the trigger to fire. Trigger’s affordance is also high similar to hammer.
Imagine all the weapons or devices that begin to work by a single signal. A shotgun, a pistol, a hair dryer, an automobile, a computer and any device that has an open button… All of these have a button, switch etc. a mechanism that makes a device work, namely a trigger. Even a baby recognizes that she has to push a button to make something work. They usually make a game out of it though…
Trigger is very simple and compact. Its purpose is without any hesitation crystal clear. Its physical appearence, colour and purpose are easily percievable. If the mechanism that the trigger trigs is related to human life, these attributes are even more clear.
From the point of design should the trig mechanism not bear any cognitive function. The action of pulling the trigger should not involve any thinking. The safety mechanism of a gun requires the user to evaluate the situation. After the safety mechanism is released, pulling the trigger and trigging the gun to fire should be extremely easily.
A good trigger should enable its user to react immediately and as required. The Trigger should not have any evaluation, judging or logical ability. Trigger should immediately do what it is required to .
If abstracted, may these attributes of trig be applied to other mechanisms that start systems. For ex., the decision making techniques that we use under emergency conditions, which are very simple and results oriented.
When reacting to a person dying in an emergency room, it is not more important to decide which one is the most appropriate among the 2-3 available options than to apply one of them as quick as possible to give the patient at least some chance of survival… It is a ‘trigger’ that controls the behaviour of the doctor at that moment, a ‘trigger’ formed previously by his education and experience. It is vital to pull the trigger at that moment more than anything else, just like a Texas cowboy…
If we generalize a little bit, trigging is done after an algorithm, a logic, a decision making process. A good trig should be independent from this mechanism. You must first decide to shoot and after that pull the trig and shoot. The total duration to do this is yor response time infront of the threat directed to you. An other article of mine on how you can minimize this duration and the mental substructure of trigers will be available at http://largesystems-atc.blogspot.com in a short while….
It is possible to observe the existance of trigging mechanisms in every decision making process. To make a decision requires the evaluation of the available data and reaching a resolution at the end of this process. Reaching a resolution is the result of a TRIGGER mechanism. Large systems, pilots, air traffic controllers, firefighters, soldiers, doctors and other emergency personnel have to make decisions under stress. It is vital to have developed and prepared the correct TRIGGER mechanisms in these situations… The responsibility of the training and support for the mental health of these professions is yet to be resumed completely even by the European authorities.
Trigging mechanisms are subsistent for our minds in the daily life… The trig should be attached to a condition. Such as ‘I will wake up at 6 O’Clock in the morning’ or, ‘I will forget everything related to the job at the entrance stairs of my Home, till I drink my coffee after the dinner and relax when it may come back if necessary…’ As it is called ‘Niyet ettim …yapmağa’ (‘I commit myself to do…’) in religious commitments.
Even though trig may be considered trivial at the first glance, it is something used unconsciously in the human nature, a vital instrument in our interaction with the subconscious and our automatic processes… Wrong triggings may include suicides, deadly crimes and may cause unreversable loses and damage even in the social relations as seen in the assassination event at the beginning of the first World War.
Triggers are subsistent and indispensable. Trigger mechanisms are part of our natural beings as well as nature’s. Human mind and brain and also social and economical events, overall the nature of matter sustains trigger’s abundance. As the son of a commando training officer who trained many ‘trig like’ (interalia) brave soldiers and, in the warm memories of what he chose to teach us; my wish from you and advise is; the person who has read this short article till its end can do much more than a simple trigger can and, I believe, you should.
Kind regards.
Ali R+ SARAL
Imagine all the weapons or devices that begin to work by a single signal. A shotgun, a pistol, a hair dryer, an automobile, a computer and any device that has an open button… All of these have a button, switch etc. a mechanism that makes a device work, namely a trigger. Even a baby recognizes that she has to push a button to make something work. They usually make a game out of it though…
Trigger is very simple and compact. Its purpose is without any hesitation crystal clear. Its physical appearence, colour and purpose are easily percievable. If the mechanism that the trigger trigs is related to human life, these attributes are even more clear.
From the point of design should the trig mechanism not bear any cognitive function. The action of pulling the trigger should not involve any thinking. The safety mechanism of a gun requires the user to evaluate the situation. After the safety mechanism is released, pulling the trigger and trigging the gun to fire should be extremely easily.
A good trigger should enable its user to react immediately and as required. The Trigger should not have any evaluation, judging or logical ability. Trigger should immediately do what it is required to .
If abstracted, may these attributes of trig be applied to other mechanisms that start systems. For ex., the decision making techniques that we use under emergency conditions, which are very simple and results oriented.
When reacting to a person dying in an emergency room, it is not more important to decide which one is the most appropriate among the 2-3 available options than to apply one of them as quick as possible to give the patient at least some chance of survival… It is a ‘trigger’ that controls the behaviour of the doctor at that moment, a ‘trigger’ formed previously by his education and experience. It is vital to pull the trigger at that moment more than anything else, just like a Texas cowboy…
If we generalize a little bit, trigging is done after an algorithm, a logic, a decision making process. A good trig should be independent from this mechanism. You must first decide to shoot and after that pull the trig and shoot. The total duration to do this is yor response time infront of the threat directed to you. An other article of mine on how you can minimize this duration and the mental substructure of trigers will be available at http://largesystems-atc.blogspot.com in a short while….
It is possible to observe the existance of trigging mechanisms in every decision making process. To make a decision requires the evaluation of the available data and reaching a resolution at the end of this process. Reaching a resolution is the result of a TRIGGER mechanism. Large systems, pilots, air traffic controllers, firefighters, soldiers, doctors and other emergency personnel have to make decisions under stress. It is vital to have developed and prepared the correct TRIGGER mechanisms in these situations… The responsibility of the training and support for the mental health of these professions is yet to be resumed completely even by the European authorities.
Trigging mechanisms are subsistent for our minds in the daily life… The trig should be attached to a condition. Such as ‘I will wake up at 6 O’Clock in the morning’ or, ‘I will forget everything related to the job at the entrance stairs of my Home, till I drink my coffee after the dinner and relax when it may come back if necessary…’ As it is called ‘Niyet ettim …yapmağa’ (‘I commit myself to do…’) in religious commitments.
Even though trig may be considered trivial at the first glance, it is something used unconsciously in the human nature, a vital instrument in our interaction with the subconscious and our automatic processes… Wrong triggings may include suicides, deadly crimes and may cause unreversable loses and damage even in the social relations as seen in the assassination event at the beginning of the first World War.
Triggers are subsistent and indispensable. Trigger mechanisms are part of our natural beings as well as nature’s. Human mind and brain and also social and economical events, overall the nature of matter sustains trigger’s abundance. As the son of a commando training officer who trained many ‘trig like’ (interalia) brave soldiers and, in the warm memories of what he chose to teach us; my wish from you and advise is; the person who has read this short article till its end can do much more than a simple trigger can and, I believe, you should.
Kind regards.
Ali R+ SARAL
Friday, February 15, 2008
TETİK GİBİ OLMAK
Çekiç gören bir insan onunla ne yapacağını düşünmez. Çekicin şekli işlevini belirtir. Buna İngilizce ‘affordance’ – ‘sağlayıcılık’ denir. Tetik te bu açıdan çekiçe benzer. Tetik gören insan onun bir mekanizmayı harekete geçirmek için oraya konduğunu hemen anlar. Tetiğin de çekiç gibi ‘affordance’ – ‘sağlayıcılığı’ yüksek…
‘Sağlayıcılık’ insan makine etkileşiminde önemli bir kavram. ‘Sağlayıcılık’ ile ilgili bir başka deyim ‘world knowledge’ yani ‘dünya bilgisi’. ‘Dünya bilgisi’, hiç düşünmeden, araştırmadan doğal olarak bildiğimiz şeylere denir. Örneğin, bir yangın durumunda, ilk yaptığımız şey, gördüğümüz bir ipi alıp balkondan sarkıtıp, çoluk çocuğumuzu kurtarmak, onları aşşağı atmamaktır. İnsan bir ip gördüğünde ince ince düşünüp, planlayıp ‘Acaba bunu kullanabilir miyim?’ diye araştırmaz. Çünkü, ipin ‘affordance’ı ‘sağlayıcılığı’ yüksek...
Makinalar, araçlar, silahlar ya da bilgisayar programları tasarlarken, insan makine etkileşimini başarmak için ‘dünya bilgisi’ unsuruna dikkat etmeliyiz. Aslında bu, sosyal ticari sistemler tasarlarken ve bu sistemlerin parçası olan insanları eğitirken de geçerli.
Gözünüzün önüne getiriniz, şimdiye kadar görmüş olduğunuz bütün silahları ya da bir işaret ile harekete geçen sistemleri… Bir tabanca, bir tüfek, saç kurutma aleti, otomobil, bilgisayar ve her türlü aletin açma – kapama düğmeleri… Bunların hepsinde ismi düğme, şalter, anahtar vb. olan bir harekete geçirici alt mekanizma, bir tetik var. Bir bebek bile bir düğmeye basılması gerektiğini içgüdüleriyle hisseder. Hatta açıp kapamak eylemini bir oyun zanneder.
Tetik çok basit ve sade. Amacı, ne işe yaradığı tartışmasız belli. Ayrıca fiziki şekli, boyanışı vb. bu amacı en kolay algılanır şekilde belirtir. Eğer tetiğin harekete geçirdiği mekanizma insan hayatını etkiliyorsa bu belirginlik daha da çok.
Tasarım olarak, tetik mekanizmasının hiçbir zihinsel işlev taşımamasına dikkat edilir. Tetiği çekmek eylemi hiçbir zihinsel işlem gerektirmemeli. Silahlarda, bir de emniyet düğmesi bulunur. Emniyet mekanizması, içinde bulunulan durumu değerlendirmeyi gerektirir. Fakat bir kez emniyet açıldıktan sonra ateş etmek çok kolay olmalı.
İyi bir tetik kendisine verilen komuta en kısa sürede aynen istendiği gibi yanıt vermeli. Tetiğin hiçbir yorumlama, değerlendiriş ya da mantıksal yeteneği olmamalı. Tetik yalnızca kendisinden istenileni o anda yapmalı.
Tetiğin bu özellikleri soyutlanırsa harekete geçirici diğer mekanizmalar için de geçerli olabilir. Örneğin, acil durumlarda kullandığımız karar veriş yöntemleri normal durumlara göre çok daha sade ve sonuca yöneliktir. Ölmek üzere olan bir hastaya müdahele ederken, var olan 2-3 olasılık içinde en doğru olanı seçmek değil, en kısa zamanda hiç olmazsa bunlardan birini uygulayabilmektir önemli olan… O anda, doktorun davranışlarını belirleyen, eğitimi ve tecrübesine dayanan zihinsel bir tetiktir. O an önemli olan en kısa zamanda tetiği çekmek, tıpkı Texas’lı kovboylar gibi…
Biraz soyutlarsak, tetiklemek zihinsel olarak bir algoritma, bir mantık, bir karar mekanizmasının sonucunda bir karar verildikten sonra yapılır. İyi bir tetik ise bu karar mekanizmasından tamamen bağımsız olmalı. Önce ateş etmeğe karar vermelisiniz sonra ateş etmelisiniz… Bu ikisini yapmak için geçen toplam süre, sizin çevredeki bir tehlikeye karşı yanıt süreniz (response time). Bu süreyi nasıl minimize edebeleceğiniz ve tetik mekanizmasının zihinsel alt yapısını inceleyen bir yazımı http://largesystems-atc.blogspot.com ‘da bir süre sonra bulabilirsiniz….
Tetik mekanizmalarının varlığını karar vermekle ilgili her durumda gözleyebilirsiniz. Çünkü bir karar vermek eldeki verileri değerlendirdikten sonra bunlar ışığında bir sonuca varmağı gerektirir. Sonuca varışı belirleyen bir TETİK mekanizmasıdır. Büyük sistemler, pilotlar, hava trafik kontrolcüleri, itfaiyeciler, askerler, doktorlar ve diğer acil durum uzmanları ‘decision making under stress’ – baskı altında karar vermek durumu ile karşı karşıya. Bu tür durumlarda doğru TETİK mekanizmalarını geliştirmiş ve hazırlamış olmak başarıya ulaşmakta kritik önemde… Bu kişilerin kendi zihinsel sağlıkları açısından da çok iyi eğitilişleri ve desteklenişleri de henüz sorumluluğu Avrupa devletleri tarafından bile tam yüklenilmeyen bir zorunluluk…
Tetik mekanizmaları günlük hayatta da zihinlerimizin vazgeçilmez unsurlarından… Tetik bir koşula bağlı olmalı. ‘Sabah 6’da uyanicam’ gibi, ya da ‘eve girmeden merdivenlerde işe ilişkin her sorunu unutacam, ta ki yemekten sonra kahvemi içerken kendimi rahat bırakınca eğer gerekirse gelebilir’ gibi … Eskilerin yeri geldiğinde ‘Niyet ettim … yapmağa’ dedikleri gibi…
Tetik ilk bakışta küçümsense hatta aşağılansa bile harekete geçirişte önemli, insan tabiatımızda farkında olmadan kullandığımız, otomatik süreçlerimiz ve bilinçaltımızla etkleşişimizde hayati bir unsur… Yanlış tetiklemeler kişisel zeminde intihardan, cinayete hatta toplumsal zeminde 1. dünya savaşının başlangıcındaki planlı suikast gibi geri dönülmez zarar ve kayıplara yol açabilir.
Tetikler yaşamın zaruri bir parçası. Tetik mekanizmaları bizden ve doğanın içinden gelen bir yetenek… İnsan beyninin, Maddenin ve toplumsal olayların tabiatında var… Mesleği ‘tetik’ gibi(interalia) komando askerleri yetiştirmek olan rahmetli babamın biz oğullarına verdiği dersler ışığında, sizden dileğim ve size tavsiyem; bu yazıyı sonuna kadar okuyabilen siz toplumumuz için bir tetikten daha iyi şeyler yapabilirsiniz, yapabilmelisiniz.
Saygılarımla.
Ali R+ SARAL
‘Sağlayıcılık’ insan makine etkileşiminde önemli bir kavram. ‘Sağlayıcılık’ ile ilgili bir başka deyim ‘world knowledge’ yani ‘dünya bilgisi’. ‘Dünya bilgisi’, hiç düşünmeden, araştırmadan doğal olarak bildiğimiz şeylere denir. Örneğin, bir yangın durumunda, ilk yaptığımız şey, gördüğümüz bir ipi alıp balkondan sarkıtıp, çoluk çocuğumuzu kurtarmak, onları aşşağı atmamaktır. İnsan bir ip gördüğünde ince ince düşünüp, planlayıp ‘Acaba bunu kullanabilir miyim?’ diye araştırmaz. Çünkü, ipin ‘affordance’ı ‘sağlayıcılığı’ yüksek...
Makinalar, araçlar, silahlar ya da bilgisayar programları tasarlarken, insan makine etkileşimini başarmak için ‘dünya bilgisi’ unsuruna dikkat etmeliyiz. Aslında bu, sosyal ticari sistemler tasarlarken ve bu sistemlerin parçası olan insanları eğitirken de geçerli.
Gözünüzün önüne getiriniz, şimdiye kadar görmüş olduğunuz bütün silahları ya da bir işaret ile harekete geçen sistemleri… Bir tabanca, bir tüfek, saç kurutma aleti, otomobil, bilgisayar ve her türlü aletin açma – kapama düğmeleri… Bunların hepsinde ismi düğme, şalter, anahtar vb. olan bir harekete geçirici alt mekanizma, bir tetik var. Bir bebek bile bir düğmeye basılması gerektiğini içgüdüleriyle hisseder. Hatta açıp kapamak eylemini bir oyun zanneder.
Tetik çok basit ve sade. Amacı, ne işe yaradığı tartışmasız belli. Ayrıca fiziki şekli, boyanışı vb. bu amacı en kolay algılanır şekilde belirtir. Eğer tetiğin harekete geçirdiği mekanizma insan hayatını etkiliyorsa bu belirginlik daha da çok.
Tasarım olarak, tetik mekanizmasının hiçbir zihinsel işlev taşımamasına dikkat edilir. Tetiği çekmek eylemi hiçbir zihinsel işlem gerektirmemeli. Silahlarda, bir de emniyet düğmesi bulunur. Emniyet mekanizması, içinde bulunulan durumu değerlendirmeyi gerektirir. Fakat bir kez emniyet açıldıktan sonra ateş etmek çok kolay olmalı.
İyi bir tetik kendisine verilen komuta en kısa sürede aynen istendiği gibi yanıt vermeli. Tetiğin hiçbir yorumlama, değerlendiriş ya da mantıksal yeteneği olmamalı. Tetik yalnızca kendisinden istenileni o anda yapmalı.
Tetiğin bu özellikleri soyutlanırsa harekete geçirici diğer mekanizmalar için de geçerli olabilir. Örneğin, acil durumlarda kullandığımız karar veriş yöntemleri normal durumlara göre çok daha sade ve sonuca yöneliktir. Ölmek üzere olan bir hastaya müdahele ederken, var olan 2-3 olasılık içinde en doğru olanı seçmek değil, en kısa zamanda hiç olmazsa bunlardan birini uygulayabilmektir önemli olan… O anda, doktorun davranışlarını belirleyen, eğitimi ve tecrübesine dayanan zihinsel bir tetiktir. O an önemli olan en kısa zamanda tetiği çekmek, tıpkı Texas’lı kovboylar gibi…
Biraz soyutlarsak, tetiklemek zihinsel olarak bir algoritma, bir mantık, bir karar mekanizmasının sonucunda bir karar verildikten sonra yapılır. İyi bir tetik ise bu karar mekanizmasından tamamen bağımsız olmalı. Önce ateş etmeğe karar vermelisiniz sonra ateş etmelisiniz… Bu ikisini yapmak için geçen toplam süre, sizin çevredeki bir tehlikeye karşı yanıt süreniz (response time). Bu süreyi nasıl minimize edebeleceğiniz ve tetik mekanizmasının zihinsel alt yapısını inceleyen bir yazımı http://largesystems-atc.blogspot.com ‘da bir süre sonra bulabilirsiniz….
Tetik mekanizmalarının varlığını karar vermekle ilgili her durumda gözleyebilirsiniz. Çünkü bir karar vermek eldeki verileri değerlendirdikten sonra bunlar ışığında bir sonuca varmağı gerektirir. Sonuca varışı belirleyen bir TETİK mekanizmasıdır. Büyük sistemler, pilotlar, hava trafik kontrolcüleri, itfaiyeciler, askerler, doktorlar ve diğer acil durum uzmanları ‘decision making under stress’ – baskı altında karar vermek durumu ile karşı karşıya. Bu tür durumlarda doğru TETİK mekanizmalarını geliştirmiş ve hazırlamış olmak başarıya ulaşmakta kritik önemde… Bu kişilerin kendi zihinsel sağlıkları açısından da çok iyi eğitilişleri ve desteklenişleri de henüz sorumluluğu Avrupa devletleri tarafından bile tam yüklenilmeyen bir zorunluluk…
Tetik mekanizmaları günlük hayatta da zihinlerimizin vazgeçilmez unsurlarından… Tetik bir koşula bağlı olmalı. ‘Sabah 6’da uyanicam’ gibi, ya da ‘eve girmeden merdivenlerde işe ilişkin her sorunu unutacam, ta ki yemekten sonra kahvemi içerken kendimi rahat bırakınca eğer gerekirse gelebilir’ gibi … Eskilerin yeri geldiğinde ‘Niyet ettim … yapmağa’ dedikleri gibi…
Tetik ilk bakışta küçümsense hatta aşağılansa bile harekete geçirişte önemli, insan tabiatımızda farkında olmadan kullandığımız, otomatik süreçlerimiz ve bilinçaltımızla etkleşişimizde hayati bir unsur… Yanlış tetiklemeler kişisel zeminde intihardan, cinayete hatta toplumsal zeminde 1. dünya savaşının başlangıcındaki planlı suikast gibi geri dönülmez zarar ve kayıplara yol açabilir.
Tetikler yaşamın zaruri bir parçası. Tetik mekanizmaları bizden ve doğanın içinden gelen bir yetenek… İnsan beyninin, Maddenin ve toplumsal olayların tabiatında var… Mesleği ‘tetik’ gibi(interalia) komando askerleri yetiştirmek olan rahmetli babamın biz oğullarına verdiği dersler ışığında, sizden dileğim ve size tavsiyem; bu yazıyı sonuna kadar okuyabilen siz toplumumuz için bir tetikten daha iyi şeyler yapabilirsiniz, yapabilmelisiniz.
Saygılarımla.
Ali R+ SARAL
Subscribe to:
Posts (Atom)
