Emniyet Çerçeveleri

Emniyet Çerçeveleri

 

Başımıza gelebilecek güzel şeyler insanın hayal gücü ile sınırlıdır. Olabilecek kötü şeyler ise sınırsızdır. 1990'larda Orta Amerika'da bir uçak kazasını hatırlıyorum. Uçak havada patladı, yolcular yandı ve Karayip denizine binlerce metre düştü ve sonra köpekbalıkları kalanları yedi. Rhein radarındaki ATC sisteminin bakımında çalışırken, ‘olabilecek kötü şeylerin hiç bir sınırı yok’ diye düşünürdüm.

 

Kötülüğün nedeni bilinmemesidir. Beklentileri neyin boşa çıkaracağı bilinmez... Burada anahtar kelime 'beklenti'. İnsanoğlu bilinmeyenin üstesinden gelmek için beceriler geliştirmiştir. Bunlar  "GÜVENLİK ÇERÇEVELERİ" dir.

 

Farkındalık, uyanıklık, tetiklik, gözüaçıklık, tedbir, teyakkuz emniyetle ilgili çerçeveleri tanımlayan kelimelerden bazılarıdır. Önlem, teyakkuz ve uyanıklık, büyük sistemlerin güvenliği ile doğrudan ilgili olan üç çerçevedir.

 

Çerçeveler, kısmen belirli şema kümelerini harekete geçirerek bireylerden belirli tepkiler uyandıran (gövdeler ve ayarlar dahil) maddi nesnelerin durumsal topluluklarıdır. Çerçeve, bir nesneler kümesi, bir nesneler topluluğudur. Bu nesneler, basit maddi nesneler veya soyut olgular olabilir.

 

'Çerçeve' kelimesinin en basit anlamı, bu şeyin içini ve dışını tanımlayan bir sınırı ifade eder. Kümeler veya koleksiyonlar, kendilerine ait olan bir grup öğeyi tanımlar. Bir öğe bir koleksiyona aitse, bu o öğenin söz konusu koleksiyonun içinde olduğu anlamına gelir.

 

Koleksiyonlar veya setler, öğeleri açıkça listelemek yerine, öğelerin özelliklerini tanımlayabilir.  Öğeler yalnızca maddi nesneler değil, belirli niteliklere ve işlevlere sahip örneğin 'itfaiyeci' gibi gerçek nesneler olabilir. İşlevleri, yürüttüğü komut dosyalarıdır. Bir set/koleksiyon oluşturmanın kuralı herhangi bir şey olabilir. Belirli bir öznitelik veya komut dosyası, bir kümenin/koleksiyonun oluşturma kuralı da olabilir.

 

Polimorfizm "birçok form" anlamına gelir ve kalıtım yoluyla birbiriyle ilişkili birçok sınıfımız olduğunda ortaya çıkar. Örneğin elma ağacı, armut ağacı ve çam ağaçlarının hepsi ağaçtır. Bu üç ağaç, ağaç sınıfının polimorfizmine aittir.  Polimorfizm, polimorfik nesnelerin tüm ağaçlarda ortak olan niteliklere veya komut dosyalarına/yöntemlere sahip olduğunu ima eder.  Her üçünde bir gövde ve kollar vs. vardır.

Çerçeveleri oluşturan koleksiyonlar/kümeler, polimorfik bir ailenin belirli niteliklerini veya komut dosyalarını dahil etmek şeklinde bir oluşturma kuralına sahip olabilir. Örneğin, bir ormanda yürürken sadece etrafınızdaki ağaç gövdelerini göreceğinize karar verin. Sadece ağaçların gövdelerinin gözünüze çarptığını fark edeceksiniz. Bu, araba kullanırken sadece arabanızın muhtemel yolunun yakın görüş alanında ortaya çıkan yayaları görmenizle aynı olgudur.  Bunun nedeni, riskli yayalara karşı bir 'güvenlik çerçevesi' kurmuş olmanızdır.

 

Sürüş sırasında aniden öndeki aracın alışılmadık bir şey yaptığı gerçeğiyle uyanabilirsiniz.  Bunun nedeni, daha önce bir 'güvenlik çerçevesi', önceki eğitim veya deneyime dayalı bir beceri oluşturmuş olmanızdır.

 

Bir çerçeve otomatik/bildirimsiz veya kasıtlı/bildirimli olabilir. Bir bildirim çerçevesi oluşturan park etme kriterlerinizle bilinçli olarak uygun bir park yeri seçebilirsiniz.

 

Önlem, teyakkuz ve uyanıklık gibi “güvenlik çerçevelerine” geri dönersek; tüm bu güvenlik çerçeveleri belirli koşullar tarafından tetiklenecek şekilde oluşturulmuştur. Sorun şu ki, bu koşullar ya tanımlanmadı ya da bilinmiyor. Bu çerçevelerin öğeleri, polimorfizme göre sözde koşulları veya koşul bölgelerini içerebilir. Bu koşullar, genel güvenlik kurallarından yukarıdaki birçok katmandan miras alınır. Ancak mutlak öğeler olarak somutlaştırılmazlar. Psikolojik olarak, bu bir farkındalık, uyanıklık, tetiklik hissi verir.

 

Farkındalık, uyanıklık, tetiklik, gözüaçıklık da bir duygu unsuruna işaret eder. Bu nedenle hava trafik kontrolü, büyük bir sistem veya genel olarak havacılığın pilotluğu da bir performans sanatıdır.

Frames of Safety

 

Frames of Safety

 

Good things that may happen to us is limited by the human imagination.  The bad things that may happen is limitless.  I remember an aircraft accident in 1990’s at central America.  The airplane exploded in the air, the passengers got burned and fell down thousands of meters into the Caribbean sea and then sharks ate whatever the remainders are.  There is no limit to the bad things that may happen I used to think, working at maintenance of the ATC system at Rhein radar.

 The reason to the badness is: it is unknown.  It is unknown what will happen that may brake the expectations...  Here  the key word is ‘expectation’.  Human beings have developed skills to overcome the unknown.  They are ‘FRAMES OF SAFETY’.

 

Awareness, wakefulness, alertness, watchfulness, precaution, vigilance are some of the words for defining the frames related with safety.  Precaution, vigilance and alertness are tree frames that are directly related with large systems safety.

 

 Frames are situational assemblages of material objects (including bodies and settings) that evoke certain responses from individuals, in part by activating particular sets of schemas.  Frame is a set of objects, a collection of objects.  These objects may be simple material objects or abstract phenomena.

 

The simplest sense of the word ‘frame’ implies a border which defines inside and outside of this border.  Sets or collections define a group of elements that belong to them.  If an item belongs to a collection this means that item is in that collection.

 

The collections or sets may define the characteristics of items rather than listing the items explicitly.  The items may not only be material objects, but real objects such as a ‘fireman’ who has certain attributes and functions.  His functions are scripts that he/she executes.  The rule for building a set/collection can be anything.  A certain attribute or script may also be a building rule of a set/collection.

 

Polymorphism means "many forms", and it occurs when we have many classes that are related to each other by inheritance.  For example an apple tree, a pear tree and a pine are all trees.  These three trees belong to the polymorphism of the class: tree.  Polymorphism implies that the polymorphic objects possess common attributes or scripts/methods that are common in all trees.  Every three has a trunk and branches etc. 

The collections/sets that form frames may have the building rule of including certain attributes or scripts of a polymorphic family.  For example, decide that you shall see only the trunks of trees around you when you are walking in a forest.  You will notice that only the trunks of the trees appear to your attention.  This is the same phenomenon that when you are driving you see only pedestrians appearing in close vicinity of your car’s prospective path.  This is because you have set a ‘safety frame’ against risky pedestrians.

 

While driving you may suddenly wakeup to the fact that the car in the front does something unusual.  This is also because you earlier had set a ‘safety frame’,  a skill by former training or experience.

 

A frame may be automatic/nondeclarative or intentional/declarative.  You may choose an appropriate parking place intentionally with your parking criteriums that form a declarative frame.

 

Returning back to the ‘frames of safety’, namely precaution, vigilance and alertness; all of these safety frames are formed to be triggered by certain conditions.  The problem is these conditions are either not identified or even not known.  The items of these frames may include pseudo conditions or regions of conditions by polymorphism.  These conditions are inherited from many layers above from the general safety rules.  But they are not instantiated as absolute items.  Psychologically, this gives a sense of awareness, wakefulness, watchfulness.

 

Awareness, wakefulness, alertness, watchfulness indicate also an element of feelings.  This is why air traffic control, piloting a large system or aviation in general is also a performance art.