ANNEME KÜFREDEN
Ben hayata Isparta-Eğirdir’de bir komando eğitim kampının
derme çatma lojmanlarında gözlerimi açmışım.
Rahmetli babam Eğirdir Dağ Komando okulunda öğretmen subaydı uzun
seneler... Hiç unutmam, çok küçükken bir
kaç kez bize sıkı sıkı tembihlemişti; ‘birisi annenize ya da bana küfrederse
sakın kızmayın ya da yanıt vermeyin’ diye...
Amacı bizim tepkisel davranışlardan kaçınma alışkanlığını edinmemizdi...
Bilimsel bir yayın muhakeme ile ilgili ön beyinde oluşan
hasarların karar vermede bozulmalara yol açtığını ve bu hasarların kişileri
içindeki durumlara uygun davranışlara girmekten alıkoyduğunu ileri sürer. Muhakemedeki zayıflıklar davranışsal
tercihleri koşullara göre değiştirememeye yol açar, ve bu tepkiselliğe yol açar
[1].
Küçük bir çocuğun ‘annesine küfreden birine o anda yumruk
atması’, ‘dinsel önemi olan değerleri küçük düşürücü söz ve yazılara’ çok
yüksek perdeden ve mercilerden topyekun tepki verilmesi özünde benzer tepkisel
davranışlardır bence babamın öğrettikleri komando prensipleri ışığında.
Peki çocuğun annesine küfredene sert bir tepki vermesine
neden olan nedir? Muhakemesindeki
zayıflıklardır şüphesiz. Kafasında
annesinin yeri öyle bir duygusal çerçeveye yerleşmiştirki, vereceği hızlı tepki
davranışlarının sonuçlarını tartmasını sağlayacak zihinsel muhakemenin önüne
geçer.
Oysa söz ile sarf edilmiş bir kötü ifade çocuğun annesine
ulaşmaz, onu etkileyemez. Ancak annesini
küçük düşürerek aradaki ilişki nedeni ile çocuğun kendisini rencide
edebilir. Oysa bu sözü sarf eden kişi
çocuğun gözünde zaten küçük düşmeli ve davranışları önem ve değerini
kaybetmelidir. Peki sorun neden
kaynaklanmaktadır? Annesi çocuğun her
şeyidir ve çocuk annesinin yalnız kendi için değil bütün dünya için değerli
olduğuna inanmaktadır. Fakat
karşılaştığı kötü söz çocuğun bu inancını zayıflatmaktadır.
Çocuğun annesine küfreden kişiye sert ve ani bir tepki
vermemesi için ne yapmak gerekir o zaman?
Çocuğun düşünme sisteminde annesi ve kendisi için
başkalarının takdirine olan açlığı azaltmak gerekir. Batı kültüründe buna ilişkin çok güzel bir
deyiş vardır. ‘başkaları sizden herşeyi
alabilir. Malınızı mülkünüzü,
itibarınızı hatta sağlığınızı ve hatta hayatınızı... Ama idam edilmeye giderken bile hiç kimse
sizden bir tek şeyi alamaz: Sizin bu duruma karşı tutumunuzu’...
REFERANSLAR:
[1]
Benedetto De Martino,* Dharshan
Kumaran, Ben Seymour, Raymond J. Dolan; Frames,
Biases, and Rational
Decision-Making
in the Human Brain, Science 313,
684 (2006);
‘ Lesions of the OMPFC
cause impairments in decisionmaking; these are often characterized as an inability
to adapt behavioral strategies according to the consequences of decisions,
leading to impulsivity (27, 28).’
