ATC and LARGE SYTEMS (Turkish and English): Havacılıkta Vertigo Hatalarında Yanlış Atıfın Rolü

Havacılıkta Vertigo Hatalarında Yanlış Atıfın Rolü

The Role of Misattribution in Aviation Vertigo Mistakes

With my gratitude to Robert O. BEAHRS who introduced me Huron at his Performance Studies class at İTÜ-MİAM

FAA_PHAK_2008_Fig_16-5

Araştırmalar, ne zaman güçlü bir duygu deneyimlesek, beynin, duygusal durumu çevrede bulunan göze çarpan uyaranlarla ilişkilendirme eğiliminde olduğunu göstermiştir. Yararlı bir ders almaya çalışmak için Nature birçok sonuca atlıyor. Yanlış atıf, az miktarda bilgiden sonuç çıkarmaya çalışmak için ödediğimiz bedeldir. Yanlış atıf, duygunun değişmez arkadaşıdır ^[1] .

Research has shown that whenever we experience a strong emotion, the brain has a tendency to associate the emotional state with whatever salient stimuli exist in the environment. In order to try to learn some useful lesson, Nature jumps to many conclusions. Misattribution is the price we pay for trying to draw conclusions from small amounts of information. Misattribution is emotion’s constant companion ^[1] .

Eldeki bilgilerin belirsiz olduğu durumlarda kişiler karar verirken basit kurallar ve eğilimleri kullanırlar.

Bu durum kararlarının bu kurallar çerçevesi içinde oluşmasına neden olur (framing effect). Çerçeveleme etkisi ‘içinden gelen sesi dinlemek’ ve benzeri kişi zihnine ait duygusal sistem tarafından belirlenir ^[3] .

In situations where the available information is uncertain, people use simple rules and trends when making decisions. This situation causes their decisions to be formed within the framework of these rules (framing effect). The framing effect is determined by the emotional system of the individual mind, such as 'listening to the inner voice' ^[3] .

Karar vermeye yönelik ÇERÇEVELER (frames) bireylerde belirli yanıtlar uyaran durumsal somut nesne topluluklarıdır. Bireyin karşılaştığı durum onun zihnindeki çerçevelerden birinin somut öğelerini içerirse bireyin bu durum ile ilgili scheması-planı harekete geçer/geçirilir ^[4].

Frames are situational assemblages of material objects (including bodies and settings) that evoke certain responses from individuals, in part by activating particular sets of schemas _[4] .

İnsanoğlunun evrimi, son derece zor durumların üstesinden gelmek için özel çerçeveler geliştirmiştir. Bunlara İLLÜZYON denir [5]. Beyin, özel eğilimler veya süreçlerle yerleşik yeteneklerle zor durumun üstesinden gelmeye çalışır. Aslında bizim gerçeklik olarak algıladığımız şey, beynimizin dış ortamdan aldığı bilgileri kullanarak yarattığı gerçekliktir.

The evolution of human being has developed special frames to handle extremely difficult situations. These are called ILLUSIONs ^[5] . The brain tries to handle the difficult situation itself with builtin abilities with special tendencies or processes. In fact what we perceive as reality is the reality our brain creates using the information it receives from the outer environment.

Yön duygusunu kaybetme, yani VERTIGO hislerin beyine yanlış bilgi yollaması nedeniyle konum bilgisinin kaybedilmesidir. Havacılıkta bir pilotaj sorunudur ^[7,8] .

Losing the sense of direction, that is, VERTIGO is the loss of position information due to the senses sending false information to the brain. It is a piloting problem in aviation ^[7,8].

Eğer 30 ila 45 saniye belirli bir yönde dönerseniz artık orta kulağınız alışır ve dönmeyi hissetmezsiniz… Uçağınız düz ve yatay gidiyor gibi hissedersiniz. Pilot kabininde eğer yeri görüp referans alamazsanız uçağınız mezarlıkta bitecek başağı bir spiral dönüşüne başlamış olur… Eğer uçağı ters yöne çevirirseniz bir süre sonra orta kulağınız, uçak düzelse bile bu sefer ters yöne yatıyormuş mesajını verir.

If you turn in a certain direction for 30 to 45 seconds, your middle ear will get used to it and you will not feel the rotation… You will feel like your plane is going straight and horizontal. If you can't see the ground and take a reference in the pilot's cabin, your plane will end in the cemetery and start a spiral spiral.

Pilotun duyularını algılama biçimi gerçeği algılamasını etkiler.

The way the pilot perceives his senses affects his perception of reality.

Pilotların VERTIGO’ya karşı yapmakta en zorlandıkları şey “bazı özel koşullarda duyularımızın hata yapabileceğini kabul etmektir”. Vertigo başladığında, bir manevra pilotun zihnindeki belirli bir frame’i tetikler ve gerçekten kopuk bir illusion algılamasına sebep olur, bu sırada pilotun gerçek durumu algılamasında bir yanılsama olur ve pilot durumun farkına varamaz.

The most difficult thing for pilots to do against VERTIGO is "to accept that in certain conditions our senses can make mistakes". When the vertigo starts, a maneuver triggers a certain frame in the pilot's mind and causes a real disconnected illusion perception, while the pilot's perception of the real situation is an illusion and the pilot cannot be aware of the situation.

Duygusallığın ağır bastığı kişilerde Vertigo hatasına düşme olasılığı daha çoktur^[6].

People with a predominant emotionality are more likely to fall into Vertigo[6].

REFERENCES:

[1] HURON David , Sweet Anticipation - Music and the Psychology of Expectation

[2] Benedetto De Martino,* Dharshan Kumaran, Ben Seymour, Raymond J. Dolan ; Frames, Biases, and Rational Decision-Making in the Human Brain, Science 313, 684 (2006);

[3] Benedetto De Martino,* Dharshan Kumaran, Ben Seymour, Raymond J. Dolan ; Frames, Biases, and Rational Decision-Making in the Human Brain, Science 313, 684 (2006);

“Eldeki bilgilerin eksik ya da çok karışık olduğu durumlarda karar verirken kişiler uzun hesaplamalara değil bir takım basitleştirici kuralları veya etkin ilkeleri kullanırlar. Buna ilişkin bir tahmin, ÇERÇEVELEME ETKİSİnin (framing effect), duygusal sistem tarafından belirlenen bir duygusal ilkeden kaynaklandığını ve bunun sonucunda seçme davranışına ilişkin bir önyargının ortaya çıktığını ileri sürer.

Thus, when taking decisions under conditions when available information is incomplete or overly complex, subjects rely on a number of simplifying heuristics, or efficient rules of thumb, rather

than extensive algorithmic processing (11). One suggestion is that the framing effect results from systematic biases in choice behavior arising from an affect heuristic underwritten by an emotional system (12, 13).

[11] T. Gilovich, D. W. Griffin, D. Kahneman, Eds., Heuristics and Biases: The Psychology of Intuitive Judgment (Cambridge Univ. Press, New York, 2002).

[12] P. Slovic, M. Finucane, E. Perers, D. MacGregor, in Heuristics and Biases: The Psychology of Intuitive Judgment,

T. Gilovich, D. W. Griffin, D. Kahneman, Eds. (Cambridge Univ. Press, New York, 2002), pp. 397–421.

[13] X. Gabaix, D. Laibson, in The Psychology of Economic Decisions, Vol. 1: Rationality and Well-Being, I. Brocas,

J. D. Carrillo, Eds. (Oxford Univ. Press, Oxford, 2003), pp. 169–183.

[4] Michael Lee Wood, Dustin S. Stoltz, Justin Van Ness, and Marshall A. Taylor, “Schemas and Frames”,

[5] CARI NIERENBERG, Optical Illusions: When Your Brain Can't Believe Your Eyes, ABC News Medical Unit

“ "Illusions occur when the brain attempts to perceive the future, and thoseperceptions don't match reality," he said. Although there is no single reason illusions take place, Martinez-Condeoffered another possible explanation. The brain is a limited structure with limited resources, including itsnumber of neurons, wires, and neuronal connections, she suggested. "So insome cases, illusions may be due to the brain's need to take shortcuts."Simply put, the brain might need to quickly give more importance to somefeatures in a visual scene than others. “

[6] Benedetto De Martino,* Dharshan Kumaran, Ben Seymour, Raymond J. Dolan ; Frames, Biases, and Rational Decision-Making in the Human Brain, Science 313, 684 (2006);

“Çerçeveleme etkisinin özellikle amigdala aktivitesiyle ilişkili olduğunu bulduk, bu da kararlara ilişkin önyargıları etkilemede anahtar rol taşıyan bir duygusal sistemi ileri sürer.

“We found that the framing effect was specifically associated with amigdala activity, suggesting a key role for an emotional system in mediating decision biases.

Elimizdeki veriler gösterdi ki; Rasyonel bireyler kendi duygusal önyargılarının daha iyi ve arıtılmış bir sunumuna sahiptir. Bu durum, onlara gerektiğinde davranışlarını değişikliğe uğratma yeteneğini verir, optimal olmayan seçimlere karşı.

Our data raise an intriguing possibility that more Brational[ individuals have a better and more

refined representation of their own emotional biases that enables them to modify their behavior

in appropriate circumstances, as for example when such biases might lead to suboptimal decisions. “

[7] SARAL Ali Riza, Sahte Gerçeklik Duygusu ;

https://largesystems-atc.blogspot.com/2006/10/sahte-gereklik-duygusu.html