Acil Durum Yönetimi için Teorik bir Zemin - 4

 

Acil Durum Yönetimi için Teorik bir Zemin - 4

A theoretical basis for emergency management - 4

 

Sistemin Bir Modeli Olmalı

There must be a model of the system

 Buradaki model kelimesi askeri bağlamlarda “durumsal farkındalık” olarak adlandırılır.  Durumsal farkındalık neyin gerçekleşmek üzere olduğunun bir fikri hakkında bir genel görüş sahibi olmayı içerir.

Tıpkı bir süreç kontrol bağlamında uygun eylem dizisini seçmek için gereken bir modeli  seçmeye ait bilgi gibi.

Brehmer (1994a) says that in military contexts, the term ”situational awareness” is often used to denote what is here called a model. He says that situational awareness involves having an overview of the situation with some idea of what is about to happen. He says further that it is thus the kind of knowledge that is required to choose an appropriate course of action, just as the model is what is required to choose the appropriate course of action in, say, a process control context.

 Kısa zaman ölçeğinde hareket eden karar vericiler modellerini ya da durumsal farkındalıklarını tecrübeden edinirler.  Tecrübe tipik durumlara ve bu durumlarda olası eylemlere ilişkin kısa ve öz eylem planlarını oluşturmuştur.  Öz bilgi karar vericinin esinsel  olarak kullandığı şeydir.

Decision makers acting in short time scales according to Klein's model RPDM (as discussed above) have got their models or situational awareness mostly from experience. The experience has built up integrated and tacit models of typical situations and possible courses of action in these situations. This ”tacit knowledge” is what the decision maker uses in an intuitive way.

 Daha uzun zaman ölçeklerinde karar vericinin işi daha kısa zaman ölçeklerinde çalışan karar vericilerin eşgüdümünü sağlamaktır.  Durumlar çoğunlukla çok karışıktır ve seyreklikle  tecrübe ile tanımaya dayandırılabilecek tipik durumlardır.  Karar vermek işi o işle ilgili zihinsel işten oluşur.  Burada iş hem o andaki hem de öngörülen olası koşulların zihinsel temsillerinden oluşur.

The decision makers’ work on longer time scales often means co-ordinating decision makers working on shorter time scales. The situations are often very complex and are seldom typical situations which can be a base for experience and recognition. The decision work has to consist of mental work part of that work. In this the work consists of forming mental representations of both present conditions and anticipated possible conditions.

 Zihinsel Modelleme olark Acil Durum Yönetimi

Emergency management as cognitive modelling

Daha uzun zaman ölçeklerinde yönetimi karışıklık, dinamiklik ve kapalılık ile ilgili, kısa zaman ölçeklerinde ise yönetimi çok sayıda karar vericinin eşgüdümü ile ilgili olarak görmek mümkündür.

The conclusion of the reasoning above is that it is possible to see management concerning the coping with complexity, dynamics and opaqueness in longer time scales and concerning co-ordination of several decision makers working in shorter time scales as cognitive modelling.

...Yönetim işi karışıklık, dinamiklik ve kapalılık ile farklı somut ve pratik açılardan baş edebilmek için modeller yapmaktan oluşur.  Bütün durumun kısa ve uzun dönemde ölçeğini belirlemek, farklı dönemlerdeki eylem planlarını, genel bir amaç ve ona ulaşmak için farklı hedefleri, farklı kuruluşların imkanlarını, farklı kurtarma kuruluşlarının eşgüdümünü vb. belirlemek ile ilgilidir.

The management work consists of forming models for coping with complexity, dynamics and opaqueness in different concrete and practical aspects. It concerns for example the sizing up of the whole situation in the short and long term, an over-all aim and different goals in order to reach the over-all aim, courses of action in different periods of time, different organisations’ resources, co-ordination of different rescue organisations, etc.

 

References:

[1] Brehmer, B. (1987). System Design and the Psychology of Complex Systems. From: Empirical Foundations of Information and Software Science III. Edited by Jens Rasmussen and Pranas Zunde. Plenum Publishing Corporation.

[2] Brehmer, B. (1994a). Dynamic Decision Making: a Paradigm for the Study of Problems of Command and Control? Manuscript to a report. FOA.

[3] Brehmer, B. (1994b). Distributed Decision Making in Dynamic Environments. Manuscript to a report. FOA.

Klein, G. Calderwood, R. Clinton-Cirocco, A. (1986). Rapid Decision Making on the Fire Ground. Proceedings of the human factors society - 30th annual meeting - 1986.

[4] Klein, G. A. (1993). A Recognition-Primed Decision (RPD) Model of Rapid Decision Making. In Klein, Orasanu, Calderwood, Zsambok 1993: Decision Making in Action. Models and Methods. Ablex Publishing Corporation. Norwood. New Jersey.

[5] Klein, GA. Orasanu, J. Calderwood, R. Zsambok, CE. (1993). Decision Making in Action: Models and Methods. Ablex Publishing Corporation. Norwood. New Jersey.  Larsson, L. Nohrstedt, SA. (1994). ”Det ser verkligen illa ut...” Kommunikationsproblemi samband med Estoniakatastrofen. Styrelsen för psykologiskt försvar. Stockholm (in Swedish).

Acil Durum Yönetimi için Teorik bir Zemin - 3

 

 

Acil Durum Yönetimi için Teorik bir Zemin - 3

A theoretical basis for emergency management - 3

 Sistemin durumunu belirleyebilmek zorunludur

It must be possible to ascertain the state of the system 

Kısa zaman ölçeklerinde çalışmak karar vericinin az çok görebildiği alanında doğrudan geri bildirim aldığı anlamına gelir.

Working in short time scales mostly means that the decision maker gets direct feedback from his or her more or less directly visible acting area.

Daha uzun zaman ölçeklerinde çalışmak durumun değerlendirilmesinde bir çok sıkıntı anlamına gelir.Bilgi kaynakları alanı geniş erişimilidir.  Bilgi toplama ve bütünleştirme bir model ile yönetilmelidir.  Bunda bilgi gecikmeleri dikkate alınması gereken çok önemli bir koşuldur.

Working in longer time scales means a lot of problems in evaluating the situation. The space of sources of information is of a wide range. The collecting and integration of information has to be governed by some model. In this the delays of information are a very important condition to notice.

Sistemin durumunu etkileyebilmek zorunludur

It must be possible to affect the state of the system

Sistem durumunu etkilemek imkanı farklı zaman ölçekleri arasındaki ve onların içlerindeki devinimlerin bir fonksiyonu olarak görülebilir.  Bu, eşgüdümün çözümüne giden yoldur.

The possibility of affecting the state of the system can be seen as a function of the coping of that dynamics which appear within and between different levels of management working in different time scales. This is the way to the solution of the coordination.

Bir organizasyonda eşgüdümlü eylem en az üç farklı yoldan gelebilir.

Brehmer (1994b) discusses co-ordinated actions in an organisation with distributed decision making. He says that co-ordinated action in an organisation can come about in at least three different ways.

İlk olasılık emirlerdir, yani her karar vericiye eylemini nerede gerçekleştireceği söylenir.

The first possibility is commands, i.e., each decision maker is told when and where he or she is to carry out his or her action.

 İkinci olasılık bir plan aracılığı ile eşgüdümdür.  Kişilerin eylemleri önceden tanımlanmıştır ve birimler bu eylemleri hiç bir haberleşmeye gereksinmeden yapar.

The second possibility is co-ordination by means of a plan. The actions of the individuals are prescribed and the units carry out these actions without any need for communication.

Üçüncü olasılık eşgüdümün tek tek karar vericilerin kararlarının sonucu olarak gelmesidir.  Emir veren bir lider yoktur fakat her bir karar verici görevini nerede ve ne zaman icra edeceğine karar verir.  Bir kazada ilk yetişen grubun kumandanı bir çok karar verir.

The third possibility is that the co-ordination comes about as a consequence of decisions made by the individual decision makers. There is no leader who issues commands but the individual decision makers themselves decide where and when to perform their tasks.  In an accident the commander of the first arrived units makes a lot of decisions.

 

 

Acil Durum Yönetimi için Teorik bir Zemin - 2

 

 

Acil Durum Yönetimi için Teorik bir Zemin - 2

 

A theoretical basis for emergency management - 2

 

Bir Hedef Var Olmalı

There must be a goal 

Kısa bir zaman ölçeğinde çalışmak çoğunlukla ağır zaman baskısı altında olmak anlamına gelir.  Farklı hedefleri tartmak için zaman yoktur. ... Karar verici, durumu tanıma ve uygun bir şekilde sınıflandırmaya bağımlıdır.  Durumu tanıdığında durumun hangi yoldan baş edileceğini bilir.

To work in a short time scale mostly means to work under hard time pressure. There is no time to evaluate different goals. ... The decision maker is dependent on recognition and classifying the situation in an appropriate way. When he or she recognises the situation he or she knows the way in which such situations usually are coped with.

İki zihinsel süreç öne çıkar.  İlki durumun değerlendirilmesi.  Bu, tanıma temelinde yapılır.  Bundan sonra eylem planının  zihinsel canlandırması yer alır.   Eğer bu, iyi gözükürse karar verici harekete geçer.  Hareketin dikkatli bir tahlili yapılmaz.  Eğer  eylem planı iyi gözükmezse bir başka olası eylem planı seçilir.  Bu şekilde karar verici geçerli tahmin edilecek bir alternatif buluncaya kadar sıradan sıradan hareket eder.  Bu muhakemesel faaliyetin dayanağı daha önceki tecrübeler ve tanınmadır.

Klein brings out two mental processes. The first is an evaluation of the situation. This is done based on recognition. After that there is a mental simulation of a course of action.  If this seems to be good the decision maker acts. He or.she makes no careful analyses of several alternatives of action. If the course of action does not seem to be good another possible course of action is chosen. In this way the  decision maker act sequentially till he or she finds an alternative which is estimated as functional. The basis for this cognitive activity is earlier experiences and recognition.

Bu tür karar verme hızlı ve sezgiseldir.  Karar verici genellikle, durumla ve aktörlerle doğrudan temashalindedir.  Neredeyse anında geri bildirim sahibi olacaktır.

This kind of decision making is rather rapid and intuitive. The decision maker is usually in direct contact with the situation and the actors. He or she will have almost direct feedback.

Daha uzun zaman ölçeklerindeki karar işlerinde hedefler ve stratejiler oluşturmak için daha fazla zihinsel çalışmaya ihtiyaç vardır.  Büyüklük belirleme  daha dikkatli olmalı.  Karar verici varsayımsal temsilleri öngörmek ve onlarla çalışmalıdır.  Zihinsel modellerin bilgi akışındaki gecikmeleri dikkate almalıdır.

In decision work in longer time scales there is a need of more mental work in forming goals and strategies. The size up has to be more careful. The decision maker has to anticipate and work with hypothetical mental representations. He or she also must compensate delays in the flow of information with mental models.

Bu muhakemesel modelleme işinde karar verici karar vericilerin hepsinin zihinsel durumlarını da koordine etmelidir.  Farklu zaman ölçeklerinde çalışan diğer karar vericilerin modellerinin hepsini koordine eden, içeren ve destekleyen bir model oluşturmalıdır.

In this cognitive modelling work the decision maker also has to co-ordinate the mental situations of other decision makers. He or she has to form a model, which co-ordinates, includes and gives support to all models of the other decision makers working in different and shorter time scales.

References:

[1] Brehmer, B. (1987). System Design and the Psychology of Complex Systems. From: Empirical Foundations of Information and Software Science III. Edited by Jens Rasmussen and Pranas Zunde. Plenum Publishing Corporation.

[2] Brehmer, B. (1994a). Dynamic Decision Making: a Paradigm for the Study of Problems of Command and Control? Manuscript to a report. FOA.

[3] Brehmer, B. (1994b). Distributed Decision Making in Dynamic Environments. Manuscript to a report. FOA.

Klein, G. Calderwood, R. Clinton-Cirocco, A. (1986). Rapid Decision Making on the Fire Ground. Proceedings of the human factors society - 30th annual meeting - 1986.

[4] Klein, G. A. (1993). A Recognition-Primed Decision (RPD) Model of Rapid Decision Making. In Klein, Orasanu, Calderwood, Zsambok 1993: Decision Making in Action. Models and Methods. Ablex Publishing Corporation. Norwood. New Jersey.

[5] Klein, GA. Orasanu, J. Calderwood, R. Zsambok, CE. (1993). Decision Making in Action: Models and Methods. Ablex Publishing Corporation. Norwood. New Jersey.  Larsson, L. Nohrstedt, SA. (1994). ”Det ser verkligen illa ut...” Kommunikationsproblemi samband med Estoniakatastrofen. Styrelsen för psykologiskt försvar. Stockholm (in Swedish).

 

Acil Durum Yönetimi için Teorik bir Zemin - 1

 

Acil Durum Yönetimi için Teorik bir Zemin - 1

A theoretical basis for emergency management - 1

 

Acil durum yönetimi öncelikle bir dizi karar verme süreci olarak görülebilir.   Muhakemenin hedefi duruma hakim olmaktır[1].  Acil durum yönetiminin hedefi içinde bulunan duruma olabildiğince hakim olmaktır.

Emergency management can primarily be seen as a number of decision making processes. In his The goal of decision making is to achieve control[1].  The goal of emergency management is to achieve as good a control of the situation as possible.

 

Kontrol sağlamanın dört genel koşulu vardır:

1-      Bir hedef/amaç olmalıdır.

2-      Sistemin durumunu belirlemek mümkün olmalıdır.

3-      Sistemin durumunu etkilemek mümkün olmalıdır.

4-      Sistemin bir modeli olmalıdır.

Brehmer[1] points to four general conditions for control.

1-       There must be a goal (the goal condition).

2-       It must be possible to ascertain the state of the system (the observability condition).

3-       It must be possible to affect the state of the system (the action condition).

4-       There must be a model of the system (the model condition).

 

 

Koordine edilmiş süreçler kontrol sağlamak için gerekli  bu dört temel koşula bağlı olarak incelecektir.  Koordine edilmiş süreçleri tartışırken muhakeme işinin zaman ölçeği önemli bir  koşul olarak görülür.  Kısa bir zaman ölçeği uzun bir zaman ölçeğinden farklı koşullar ve gereksinimler verir.  Kısa bir zaman ölçeğinde çalışmanın tipik bir özelliği ölçme ve geri bildirim arasındaki kısa süredir.   

The co-ordinated processes discussed in relation to the four basic conditions to achieve controlThe time scale of the decision work is seen as an important condition in discussing the co-ordinated decision processes. Working in a short time scale gives different conditions and demands from working in a long time scale. Typical for working in a short time scale is the short time between the made measure and the feedback. Typical for working in a long time scale is the long time between the made measure and the feedback.

 

References:

[1] Brehmer, B. (1987). System Design and the Psychology of Complex Systems. From: Empirical Foundations of Information and Software Science III. Edited by Jens Rasmussen and Pranas Zunde. Plenum Publishing Corporation.