Thursday, October 19, 2017

Overfitting(Abartılı Değerlendirme)




Günlük hayatımızda, yaşadığımız somut olaylara dayanarak ilerisi için tahminlerde bulunuruz.  Yeni karşılaştığımız durumlara geçmiş tecrübelerimiz ışığında tepki gösteririz.

Overfitting(abartılı değerlendirme) matematikte karşılaşılan yeni durumların eski durumlar ışığında sağlıklı çözümünü hedefleyen bir kavramdır.  Suni zeka uygulamalarında da kullanılır.

Overfitting(abartılı değerlendirme) konusunda ülkemizde yaygın ve doğru bilgi olmadığı için sık sık ciddi hatalar yapmaktayız.

Basit bir overitting(abartılı değerlendirme) örneği: İlk olarak geçmişte olanlara denk düşen eğitici verileri çizeriz.  Aşağıdaki şekilde noktalar geçmiş tecrübeleri belirtir.


Bizim olayları değerlendirmemiz, nokta nokta en ufak ayrıntıları dikkate alacak olursa kavrayışımız şekildeki eğri gibi olur.

Ama, eğer tek tek noktalara ve her ayrıntıya takılmazsak kavrayışımız nokta nokta doğru olmasada olayların genel hattına daha uygun olur:



Olayların ayrıntılarına takılmayan, daha olgun daha soğukkanlı bir yaklaşım karşılaşılan yeni durumları daha doğru idare eder.

Olayların ayrıntılarına takılıp kalan yaklaşım overfitting(abartılı değerlendirme( 1. Şekil) Doğası gereği ezbercidir ve yeni durumlarda başarısız olur.  Sağlıklı yaklaşım(2. Şekil) Yapısı gereği esnek ve toleranslıdır, yeni durumlarda genel olarak başarılı olur.

Kaynak:

https://www.quora.com/What-is-an-intuitive-explanation-of-over-fitting-particularly-with-a-small-sample-set-What-are-you-essentially-doing-by-over-fitting-How-does-the-over-promise-of-a-high-R%C2%B2-low-standard-error-occur

Saturday, October 07, 2017

Vücut Buluş ve Durum Farkındalığı

Vücutlarımız, yani benliklerimizin vücut-buluşları[1] bir kısmımızı kaybetsek bile hayatta kalabileceğimiz şekilde tasarlanmış.  Eğer bir kolumuzu kaybedersek, o kısa dönemdeki şoku duyduktan sonra, bir protez cihazı ile de olsa yaşamımızı sürdürebilmeliyiz ve hatta bazı durumlarda olduğu gibi kayıp kolumuzu zihnimizde sanki yerindeymiş gibi hissedebiliriz[2].  Kişi kullandığı protezi bir süre sonra kendi vücudunun bir parçasıymış gibi hisseder ve ona hakim olur.

Takma diş, ya da takma bacak vb. bir protez kullandığımızda takılan protez vücudumuzun bir parçası haline gelir.  Kolumuza taktığımız saati de bir süre sonra vücudumuzun bir parçası gibi hissederiz.
Bir alet kullanırken, örneğin bıçakla sebze meyve keserken de bu aletler vücut-buluşun etkisine girer.
Artık bıçağı hareket ettirirken sanki elimizi oynatırmış gibi hissederiz.

Vücut-buluş protez, alet, cihaz gibi kullandığımız harici nesneleri kendi vücudumuzun bir parçası gibi hissetmemize neden olur.  Kullandığımız şeyin büyüklüğü değil ona kumanda ediş şeklimiz vücut-buluşumuzu etkiler.  İster şoför olarak otomobil kullanın, ister pilot olarak bir futbol sahası büyüklüğünde bir uçağı yönetin, ya da bir hava trafik kontrolörü olarak soyut bir trafik kontrolü işi yapın.

Vücut buluş zihnimizin işleyiş biçiminden kaynaklanır.  Yeni bir araç kullanmayı öğrendiğimiz süreçte bu araçı yönetmekle ilgili bütün işlemler şemalar halinde uzun dönem belleğimize yazılır.  Uzun dönem belleğimizde küçüklüğümüzden itibaren öğrenmiş olduğumuz işlemlerin belleği ile self-benliğe ilişkin hatıra ve bilgilerin bulunduğu kişiye özel şemalar da vardır.  Beynimizin alt yapısında bellek oluşumuna ilişkin örgütleme biçimi semantic-anlamsaldır.  Anlamsal bir ağa yeni yapraklar eklendiğinde semantik ağın bütün ilgili yaprakları ile ilişki kurulur.  Büyük bir olasılıkla, anlamsal bütünlük gereği yeni eklenen araba vb alet, cihaz şemaları sanki benlik şemasının bir parçası haline gelirler.

İlginç olan vücut-buluşun yalnızca alet, protez, cihaz kullanımı ile ilgili olmamasıdır.  Şemasal belleğe yazılan en azından bazı başka şeyler de vücut-buluş mekanizmasını harekete geçirir.  Belirli bir görüşe ya da gruba aidiyet duygusu vücut-buluş mekanizmasını harekete geçirir.  Belirli bir görüşe bağlı olan kişi, karşılaştığı olguları o görüşün şemalarına göre değerlendirir ve tepki gösterir.  Bağlı olduğu görüşleri sanki kendi benliği gibi algılar.

Belirli bir görüşü benimsemek düşünsel bazan da sosyal varoluş için kolaylıklar sağlar.  Sorun bu kolaylığın nesnel düşünme imkanını yok etme tehlikesidir.  Piyano öğretmenim Madlen Saydam,
egzersiz yapmak için özellikle zor parmak kullanımlarını tercih etmemi söylemişti.  Çünkü bu tür parmak kullanımı o an geçerli olan kafamdaki kolay şemaları silecekti.  Şema kullanımı belirli bir kolaylık getirebilir fakat bir şeyleri atlama, unutma, görememe riskini de getirir.

Bir pilot ya da hava trafik kontrolörü yalnız belirlenmiş prosedürleri uygulamaktan öte, olgulara dayanan bir düşünce uyanıklığını, durum farkındalığını(situation awareness) ayakta tutmalıdır.  Tıpkı belirli bir görüşe bağlı kişinin nesnel gerçekten kopmamak için çabalaması gibi...


Ali Riza SARAL

[1]  “Phenomenological theorists distinguish between the subjective body(as lived and experienced) and the objective body (as observed and scientifically investigated).  My lived body is an EMBODIED CONSCIOUSNESS which fluidly and pre-reflectively engages the world.   As we engage in our daily activities, we tend not to be conscious of our bodies and we take them granted – body that is passed-by-in-silence (Jean-Paul SARTRE, 1943, Being and Nothingness)”.

[2]  “Prothestic devices stretch the boundaries of the body.  They create a continuity beyond the limits of the skin”(Carolien HERMANS, 2002, Embodiment: the flesh and bones of my body).  “A body schema works on a subconscious level.  It registers shape and posture of the body(without coming to awareness).  It makes a record of the momentary relative disposition of one’s own body parts”.  “Prothestic devices can be absorbed in the body schema.  Just as a hammer in the carpenter’s hand is incorporated into his body schema, any virtual body part or interface(keyboard, mouse, joystick) can become part of the schema in a temporary or longlasting way…”

[3] For further reading: Embodiment and Man-Machine Interaction